Vervoer

Kralingen.

De reis wordt een barre tocht naar een onbekende bestemming. De mannen die per schip naar de werkkampen gaan, worden in de Persoons-, de Konings- of de Merwehaven de ruimen van meestal smerige rijnaken ingedreven. Na vele uren varen, komen deze schepen aan in het havengebied van Amsterdam. Vandaar gaan de schepen over het IJsselmeer naar Kampen of Zwolle. Het transport per trein begint in Rotterdam-Zuid of vanaf het station Delftsche Poort. De mannen worden soms met wel vijftig of zestig man tegelijk in een goederenwagon geduwd. Een derde deel van de mannen moet in lange dagetappes richting Utrecht lopen. Vanaf Utrecht gaan ze lopend of met de trein verder richting het oosten.

B.A. Sijes. De razzia van Rotterdam:
Een schrijnend beeld van een transport, dat op de tweede dag door Kralingen trok, geeft een Rotterdamse vrouw in haar dagboek: ‘Tegen eenen gingen er plotseling geruchten, dat er een mannentransport via de Hoofdweg zou plaats hebben naar Gouda. Heel langzaam kwam de stoet dichter bij en hoorde je de stemmen. Mannen en vrouwen riepen elkaar een afscheid toe: “Moed houden”, “Oranje boven”. Vrouwen huilden. Meisjes liepen mee met hun armen om hun jongen geslagen.’

Fragment uit dagboek Bouts.

Siegfried Bouts in zijn dagboek:
‘We zaten in ’t geheel met 23 man in de wagon, waaronder 11 vrienden. Dit aantal is klein als men bedenkt, dat er wagons waren, waar 58-60 man zaten. Onze wagon hadden we ‘de Rijdende Handgranaat’ genoemd, wegens het vinden van een houten oefenhandgranaat, die eerst ontzag bij ons opwekte en daarna als hamer werd gebruikt om spijkers in de muur te timmeren voor onze jassen.’

Henk Nuis in zijn dagboek:
‘We varen af: er wordt gezongen, gedeclameerd, men tapt moppen en ondanks de kou, ellende, duisternis en heimelijke angst voor vliegtuigen, gaat ook deze nacht voorbij en breekt opnieuw een dag aan.’